استفاده از حیاط الگوی بسیار کهنی در ساخت و ساز مسکن بوده و به طور قابل ملاحظه ای در شهرهای مختلف ایران مورد استفاده قرار گرفته است، فضاهای سکونتی با بهره گیری از تدابیر مختلفی در اطراف حیاط ها شکل گرفته اند نتیجه این نگرش، به حیاط جایگاه ویژه ای به آن داده است. در این پژوهش ساختار فضایی چند نمونه خانه های ایرانی بررسی، وجه اشتراک و مولفه هایی از خانه ها که بیانگر بیشترین ویژگی حیاط در فضای معماری این خانه ها است تبیین می گردد. باتوجه به موضوع پژوهش که به صورت مطالعه خانه ها صورت گرفته است. داده های کسب شده با استفاده از روش تفسیری و تطبیقی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و جهت تحلیل و بررسی ساختار فضایی نمونه های موردی پژوهش از روش اسپیس سینتکس"نحو فضا" و از نرم افزار های Depthmap و Pajek در این راستا استفاده می شود. نتایج حاصل از تحلیل در قالب آیتم هایی برای معماری حیاط در خانه معاصر بیان می گردد.

فتح الله مجتبایی، نحو هندی و نحو عربی (همانندی ها در تعریفات، اصطلاحات و طرح قواعد)، نشر کارنامه، تهران 1383، 190 صفحه.سابقه مطالعات زبان شناختی در هند به اواخر عصر ودایی باز می گردد و آثاری در زمینه های گوناگون زبان شناختی به زبان سنسکریت موجود است. زبان سنسکریت از زبان های هندی باستان است. کهن ترین گونه این زبان سنسکریت ودایی است که از اواسط هزاره دوم پیش ازمیلاد در سرودن وده ها (وداها)، سرودهای مقدس هندوان، و در فاصله سال های 800 تا 500 پیش از میلاد در نگارش براهمنه ها، تفاسیر وداها، به کار رفت. پس از براهمنه ها، زاهدان جنگل نشین تفاسیری عرفانی بدانها افزودند که آرنیکه ها «(متون) جنگلی» خوانده می شود. متفکران هندو نیز اندیشه های فلسفی خود را تحت عنوان اوپنیشدها (= اوپانیشادها) «هم نشینی ها» به براهمنه ها افزدند. زبان به کار رفته در آرنیکه ها و اوپنیشدها، که در واقع ملحقات براهمنه ها هستند، حد فاصل سنکسریت ودایی و سنکسریت کلاسیک است ...

پیچیدگی های نحو و آراء متفاوت نحویان، از نخستین قرن های انتشار زبان عربی، آموزش نحو را با مشکلاتی مواجه ساخته است، به همین جهت بسیاری از صاحب نظران با طراحی مدل های نو و تالیف آثار جدید، سعی کرده اند مشکلات آن را برطرف کنند، یکی از این آثار، کتاب «احیاءالنحو» است که در سال 1937م توسط ابراهیم مصطفی، در مصر تالیف گردید. انتشار کتاب در ابتدا جنجالی به پا ساخت و مورد نقد موافقان و مخالفان قرار گرفت، در سال 1938م وزارت فرهنگ مصر به مشاورت طه حسین و جمعی از زبان شناسان، انجمنی تشکیل داد تا آسان سازی نحو و آراء ابراهیم مصطفی مورد بررسی قرار گیرد، پس از آنکه انجمن،آراء ابراهیم مصطفی یعنی کتاب احیاءالنحو را تصدیق کرد، وزارت در صدد تعمیم و توزیع آن در میان کشورهای عربی برآمد تا در این باره از نظر علمای نحوی آن دیار مطلع گردد، دولت عراق، نقد و بررسی این طرح را به شیخ محمد جواد جزائری سپرد، ولیکن گرایش های حوزوی جزائری به نحو قدیم، موجب شد تا طرح جدید را بکلی به دیده عیب و نقص بنگرد و به دلایل مختلف در برابر هر یک از بندهای آن جواب ردی بدهد و در نتیجه نحوقدیم را بر نحو جدید ترجیح دهد. اما بیشتر انتقادات وی سطحی و جزئی اند، درحالی که طرح انجمن نحو مصری، آموزش نحو را با مدل های امروزی آموزش یک زبان بیگانه در آمیخته و از وسعت نظر مناسبی نسبت به زبان عربی و چگونگی آموزش آن نیز برخوردار است.

در دوره معاصر روش های مختلفی برای تحلیل فضای معماری به کار گرفته شده است. روش شکلی (فرمال)، تاریخی و اقلیمی برخی از آن ها می باشند. روش اسپیس سینتکس که در اینجا به "نحو فضا" ترجمه شده است قرابت موضوعی و مفهومی به شیوه دسته بندی واژگان در ادبیات داشته که آن را نحو می نامند. به کارگیری این روش از اوایل دهه هفتاد در انگلستان رواج یافت. به مدد این روش که اولین بار از سوی استیدمن بیل هیلیر و جولیان هانسن مطرح شد، باب تازه ای از مبحث ریخت شناسی در معماری گشایش یافت. هدف اصلی محققین درگیر با این موضوع پی بردن به روابط اجتماعی در فضا مانند ایجاد حریم ها، درجه خصوصی و عمومی بودن فضاها می باشد. برای رسیدن به این اهداف از نمودارهای توجیهی استفاده شده است. نگارنده چند سال در محضر یکی از اساتید این موضوع- دکتر براون- در دانشکده معماری منچستر در این باره به تحقیق پرداخته و این مقاله بخشی از تحقیق را شامل می شود. در این مقاله، نخست در باره واژه سینتکس و سپس به کارگیری روش نحو فضا در معماری و در پایان ویژگی های مختلف آن بحث خواهد شد.

دانشمندان علم نحو بحثهای متفاوتی در باره پیدایش نحو و ریشه آن انجام داده اند و نتیجه بحث آنها این است که نحو عربی رفته رفته کم رنگ گشته بنابراین پیروان نحو سعی در جلوگیری از این پدیده نمودند. با نوشتن قواعد عربی، مقداری از این تلاشها توسط مکتب کوفه و مکتب بصره و بغداد بعمل آمده است. البته هر کدام از این مکاتب قواعد و مقرارات خاص خود را دارا هستند. آموزش نحو به شیوه مکتب های کوفه و بصره نه تنها مناسب نیست در این دوره و زمانه، بلکه دانش آموختگان را از آموزش آن باز می دارد. اگر ما روشی جدید پدید آوریم، بایستی این روش سبک توصیفی علم نحو باشد، زیرا نحو در مطالعات جدید توصیفی است در گفتار و نوشتار، توصیفی که شامل شکل لغات و حرکات ظاهری آن است، پس در این صورت هجاها غیرقابل قبول می باشند، و این شیوه توصیفی است. علم نحو قدیم با این شیوه و سبک فاصله دارند.

چکیده موضوع نزاع بر سر دخالت عقل در دستور زبان عربی و یا کنارگذاشتن آن، همچون دیگر ساحت های معرفتی بشر فراز و فرودهای بسیاری داشته است. در «عقل نحو» به دنبال نگاه پدیدارشناسانه به «نحو» هستیم و میخواهیم بدانیم این ابزار چگونه خود را در معرض نگاه دیگران قرار میدهد و چه انتظاری از آنان دارد. اما در «نحو عقل» میخواهیم بدانیم عقل زبانی در حوزه دستور زبان عربی از ما چه میخواهد. غربیان در رویکرد معاصر خود به دستور زبان از سه منظر «زایشی گشتاری» و «نقشگرایی» و «شناختی» به تحلیل ساختارهای جمله پرداخته اند. با همین سه رویکرد سعی کرده ایم از جایگاه قوه خرد در دستور زبان عربی بگوییم. در این نوشتار از این گفته ایم که آیا قوه تحلیلگر عقل باید از جایی دیگر به کمک گرفته شود یا آن که سرشت زبان عربی با این نیرو همزاد است. ویژگیهای «اصل و فرع» و «محتمل و قطعی» و «اعراب» و «قالب» و مساله «عامل و معمول» و «معنا» همگی بی حضور عقل خاموش و گنگ اند! تکنیک های ساخت جمله در پیوندی تنگاتنگ با عناصر تشکیل دهنده یک ارتباط کلامی قرار دارند. رمزگشایی از نحوه ارتباط میان ساختار جمله و عوامل فرازبانی، کار قوه ای تحلیل گر است. و بدین ترتیب با حضور طبیعی عقل، ابزار صرف و نحو از حالت توصیفی صرف خارج می شود و حالت استدلالی به خود می گیرد! کلید واژه: عقل، نحو، توصیف، تحلیل، جمله، ذهن، اجتماع.